Page 147 - 001

136

(Nagarjuna) ซึ่งเป็นนักบวชในศาสนาพุทธนิกายมหายาน ท่านผู้นี้ไม่ได้เป็นเพียงนักปราชญ์ทาง

ศาสนาเท่านั้น แต่ยังเชี่ยวชาญทางด้านยารักษาโรค เคมี และโลหวิทยาอีกด้วย
ดังที่กล่าวไว้แล้วว่า เมื่อผู้เรียนยังเป็นเด็ก จะเริ่มการศึกษาที่บ้านหรืออาศรมของผู้เป็น
ุ
ุ
ครู เมื่อโตขึ้นสถานที่เรียนในระดับมหาวิทยาลัยมักเป็นอารามในศาสนาพทธ ทั้งพทธฝ่าย
มหายานและเถรวาท อย่างไรก็ดี แม้ตักษิลา (Taxila) จะเคยเป็นศูนย์กลางของศิลปวิทยาการ
32
มาตั้งแต่สมัยก่อนพทธกาล แต่เมื่อล่วงเข้ามาสู่ยุคคุปตะ ตักษิลาได้ล่มสลายลงไปแล้ว เห็นได้
ุ
จากบันทึกของหลวงจีนฟาเหียนที่ได้ไปเยือนตักษิลาในช่วงพุทธศตวรรษที่ 10 (คริสต์ศตวรรษที่
4) ท่านไม่ได้กล่าวถึงสถานที่แห่งนี้ว่ามีความสำคัญด้านการศึกษาใดๆเลย ในขณะที่บันทึกของ
33
พระถังซำจั๋ง ภิกษุจีนอีกรูปหนึ่งที่เดินทางเข้ามาในจีนเมื่อราวพทธศตวรรษที่ 12 ได้กล่าวถึง
ุ
เมืองตักษิลาไว้ว่า “...แม้จะมีอารามมากมายแต่บัดนี้รกร้างว่างเปล่า พระภิกษุมีจำนวนเล็กน้อย
34
ุ
ล้วนศึกษาฝ่ายมหายานทั้งสิ้น” แสดงให้เห็นว่า ในพทธศตวรรษที่ 12 เมืองตักษิลาหมด
ความสำคัญด้านการศึกษาไปแล้วอย่างสมบูรณ์
ถึงแม้กระนั้น ตักษิลาก็ไม่ได้เป็นสถานศึกษาเพียงแห่งเดียวในอินเดีย ในช่วงประมาณ
พทธศตวรรษที่ 11 มหาวิทยาลัยนาลันทา (Nalanda) และมหาวิทยาลัยวัลลภี (Vallabhi) ได้
ุ
กลายเป็นศูนย์กลางการศึกษาที่มีชื่อเสียง โดยเฉพาะมหาวิทยาลัยนาลันทาถือเป็นมหาวิทยาลัย
นานาชาติ เนื่องจากมีนักศึกษาจากจีน ญี่ปุ่น ทิเบต เกาหลี มองโกเลีย เดินทางเข้ามาศึกษายัง

สถาบันแห่งนี้เป็นจำนวนมาก นอกจากวิชาทางศาสนาและปรัชญาทั้งของศาสนาพทธและ
ุ
ศาสนาพราหมณ์-ฮินดูแล้ว ยังมีการสอนวิชาทางโลกและวิชาที่จำเป็นแก่การทำมาหาเลี้ยงชีพ
ตัวอย่างเช่น ศิลปกรรม สถาปัตยกรรม แพทยศาสตร์ เกษตรศาสตร์ ตลอดจนมีแผนกเลี้ยงวัวรีด

นมด้วย ส่วนการประชุมโต้วาทีและอภิปรายกันในปัญหาวิชาความรู้ต่างๆ ถือเป็นกิจกรรมอย่าง
35
หนึ่งในชีวิตของนักศึกษาในสถาบันแห่งนี้

6. วรรณกรรม ถือเป็นหนึ่งในบรรดาหลักฐานที่แสดงความสมบูรณ์แบบของสมัยคุปตะ
งานเขียนที่ปรากฏออกมาได้แสดงให้เห็นความยิ่งใหญ่ของนักเขียนประเภทต่างๆ ไม่ว่าจะเป็น

นักเขียนบทละคร คีตกวี นักประวัติศาสตร์ นักไวยากรณ์ นักปรัชญา และนักวิทยาศาสตร์ กวีที่
มีชื่อเสียงมากที่สุดในยุคนี้คือ กาลิทาส (Kalidasah) เขาเป็นหนึ่งในกวีนวรัตน์ (Nav Rata) ใน

ราชสำนักที่พระเจ้าจันทรคุปต์ที่ 2 ทรงอุปถัมภ์อยู่ กาลิทาสได้รับการยกย่องว่าเป็นเอกทาง
วรรณคดีและการแต่งบทละครในวรรณกรรมภาษาสันสกฤต กวีนิพนธ์และบทละครที่มีชื่อเสียง
ได้แก่ ศกุนตลา (Sakuntla) รฆุวงศ์ (Rakhuvamsa) กุมาร สัมภาวะ (Kumar Sambhava)

และเมฆทูต (Meghadutta)

32 A.S. Altekar. (1944). Education in Ancient India. Beneres : Jnanmandal Press, p. 104.
33 ดูเพิ่มเติม James Legge, trans., A Record of Buddhistic Kingdoms Being an Account by the Chinese
Monk Fa-Hien of his Travels in India and Ceylon (A.D. 399-414) in Search of the Buddhist Books of Discipline, p.
32.
34 ชิว ซูหลุน, ผู้แปล. (2547). ถังซำจั๋ง จดหมายเหตุการณ์เดินทางสู่ดินแดนตะวันตกของมหาราชวงศ์ถัง. กรุงเทพฯ:
สำนักพิมพ์มติชน, หน้า 131.
35 ยวาหระลาล เนห์รู, กรุณา กุศลาสัย (แปล). (2515). พบถิ่นอินเดีย. กรุงเทพฯ: กมลากร, หน้า 788.