Page 56 - 001

45

ยุคนี้มีการเปลี่ยนแปลงจากสังคมชนเผ่าเป็นสังคมที่มีเขตแดน (territorial society) สถานภาพ
12
ของ “ราชา” หรือกษัตริย์มีอำนาจสูงขึ้น โดยมาจากปัจจัยที่สำคัญ 3 ประการ ได้แก่
ประการที่ 1 ภูมิภาคทางตะวันออกเต็มไปด้วยป่ารกทึบ จึงทำให้พวกอารยัน
ต้องหันมาร่วมมือกันและให้ความสำคัญกับผู้นำ เพื่อขอความคุ้มครองมากขึ้นกว่าสมัยยังเป็นชน

เผ่าเล็กๆ
ประการที่ 2 ราชาหรือกษัตริย์มีพราหมณ์เป็นผู้ช่วยส่งเสริมเกียรติยศและ

อำนาจให้กับตนเอง ซึ่งเป็นการตอบแทนที่ผู้ปกครองให้การอุปถัมภ์แก่พราหมณ์ ดังนั้น พิธีทาง
ื่
ิ
13
ศาสนาจึงถูกกำหนดขึ้นมาเพอเสริมสร้างอำนาจของกษัตริย์ ยกตัวอย่างเช่น พธีอัศวเมธ ซึ่ง
ิ
ิ
เป็นพธีขยายอำนาจด้วยวิธีรุกรานของผู้ปกครอง และยังพธีต่างๆที่จะทำให้กษัตริย์มีอำนาจซึ่ง
กำหนดโดยพราหมณ์ วิธีดังกล่าวทำให้กษัตริย์และพราหมณ์พึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน
ประการที่ 3 กษัตริย์ในสมัยนี้มีกองกำลังทหารเป็นของตนเองคอยติดตามไปใน
ที่ต่างๆ ผู้ที่อยู่ในกองทัพจำเป็นที่จะต้องให้สัตย์ปฏิญาณว่าจะจงรักภักดี ซื่อตรง และจะติดตาม
พระราชาไปยังที่ต่างๆ ซึ่งพระราชาก็จะมอบอาวุธและให้เกียรติยศเป็นการตอบแทน
จากปัจจัยทั้ง 3 ประการนี้เอง ทำให้องค์กรทางการเมืองมีขนาดใหญ่และซับซ้อนขึ้น

ภายใต้การนำของผู้ปกครองที่มีอำนาจเด็ดขาด ความรู้สึกของการอยู่ร่วมกันและความเป็นญาติ
สูญสลายไปแต่กลับเพิ่มช่องว่างระหว่างผู้ปกครองและผู้อยู่ใต้ปกครองให้มากขึ้น

2. อาชีพและเศรษฐกิจ เกษตรกรรมยังคงเป็นอาชีพหลักของคนในยุคนี้ ประชาชน
ื
รู้จักการทำชลประทานเพอนำน้ำไปใช้ในการเพาะปลูก พชที่สำคัญ ได้แก่ ข้าวสาลี ข้างฟาง
ื่
่
ข้าวโพด ฝ้าย อ้อย และผลไม้ชนิดต่างๆ อาทิ มะม่วง ชมพู่ องุ่น และกล้วย สัตว์เลี้ยงได้แก่ ช้าง
ม้า แกะ และสุนัข เป็นต้น สัตว์เลี้ยงที่สำคัญคือ วัว จุดประสงค์ของการเลี้ยงสัตว์เหล่านี้มีความ

แตกต่างกันออกไป บ้างก็เลี้ยงไว้ทำสงคราม บ้างก็เลี้ยงไว้ใช้งานหรือเป็นอาหาร บ้างก็เลี้ยงไว้ดู
เล่น หรือบางทีก็เลี้ยงไว้เพอบูชายัญ นอกจากนี้ ยังมีอาชีพอื่นๆอีกหลายอย่าง เช่น ครู แพทย์
ื่
นักดนตรี หมอดู และช่างฟ้อนรำ

3. ลักษณะทางสังคม สภาพทางสังคมสมัยนี้วิวัฒนาการไปสู่ความซับซ้อนและเข้มงวด

มากขึ้นไม่ว่าจะเป็นเรื่องสถาบันและขนบธรรมเนียมประเพณีทั้งหลาย จากการวิเคราะห์มหา
กาพย์ทั้งสองเรื่องสามารถแยกหัวข้อเรื่องราวต่างๆในสังคมได้ดังนี้
ระบบวรรณะ ดังที่กล่าวไว้ในตอนต้นแล้วว่า บ่อเกิดของระบบวรรณะมาจากความ

พยายามที่จะรักษาสายโลหิตของชาวอารยันให้บริสุทธิ์ ต่อมาระบบวรรณะได้เข้าไปเกี่ยวข้องกับ
อาชีพของบุคคล ซึ่งทำให้อาชีพต่างๆกลายเป็นการสืบมรดก ผู้ใดเกิดมาในวรรณะไหนจะถูก

12 ประภัสสร บุญประเสริฐ. ประวัติศาสตร์เอเชียใต, หน้า 64-65.
้
13 กษัตริย์จะปล่อยม้าที่ได้ผ่านการทำพิธีกรรมแล้ว ออกท่องเที่ยวไปยังดินแดนต่างๆเป็นเวลา 1 ปี โดยมีกองทัพของกษัตริย์
คอยติดตามไป เมื่อม้าไปถึงแคว้นใด เจ้าผู้ครองแคว้นนั้นๆจะต้องเลือกว่า จะยอมถวายความจงรักภักดีต่อกษัตริย์ผู้เป็นเจ้าของม้า หรือ
จะทำสงคราม ถ้าหากว่าภายใน 1 ปี ม้าตัวนั้นไม่ถูกกษัตริย์แคว้นใดแคว้นหนึ่งจับไว้ ก็จะถูกนำตัวกลับมายั้งเมืองของตน และจะถูก
นำไปบูชายัญ พิธีอัศวเมธมีผลทำให้กษัตริย์ของอาณาจักรต่างๆต้องทำสงครามกันอยู่ตลอดเวลา