Page 255 - 001

244

ภาพที่ 95 ประติมากรรมนูนต่ำที่ถ้ำภาชา
ที่มา : https://www.flickr.com / Online], accessed 29 October 2018.

ุ
แม้จะทำภาพสลักเป็นเรื่องราวในพทธประวัติแต่ในยุคนี้จะใช้สัญลักษณ์แทนองค์
ุ
พระพทธเจ้า กฎเช่นนี้ยังไม่มีผู้ใดสามารถอธิบายได้แน่นอน และคงอยู่ในอินเดียไปจนถึงราว
พทธศตวรรษที่ 7 เป็นต้นว่า ตอนตรัสรู้จะแสดงรูปต้นโพธิ์ เหนือขึ้นไปจะเป็นรูปฉัตร ภายใต้
ุ
ฉัตรแสดงให้เห็นถึงบัลลังก์โดยปราศจากตัวบุคคล หรือที่สารนาถตอนปฐมเทศนาจะแสดงออก
โดยใช้สัญลักษณ์รูปธรรมจักรและกวางหมอบ ในขณะที่รูปสถูปจะเป็นสัญลักษณ์ในตอน

ปรินิพพาน
นอกจากภาพเหตุการณ์ในพุทธประวัติแล้ว ส่วนประกอบภาพอื่นๆก็ได้แสดงสัญลักษณ์
และเครื่องประดับซึ่งไม่ได้เกี่ยวข้องกับศาสนาพุทธเลย ยกตัวอย่างเช่น ที่สาญจี แสดงภาพยักษา

ยักษี นาคา (Nagas) นาคี (Nagis) สัตว์ต่างๆ เช่น สิงโต ช้าง ม้า วัว กวาง อูฐ ควาย แรด หมูป่า
หมี กระรอก รวมไปถึงสัตว์ในจินตนาการ หงส์มักปรากฏให้เห็นบ่อยๆและมาเป็นคู่ นกแก้วและ

นกยูงก็มีด้วยเช่นกัน ส่วนสัญลักษณ์ที่สำคัญและมีมาก่อนศาสนาก็ได้ปรากฏควบคู่อยู่ด้วย เช่น
นนทิบาท (Nandi-pada) ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ที่ถูกนำมาใช้ทั้งในศาสนาพุทธและศาสนาพราหมณ์
6
โดยในศาสนาพุทธจะถูกเรียกว่า ไตรรัตนะ (Triratna)

6 Upinder Singh, A History of Ancient and Early Medieval India from the Stone Age to the 12th Century,
p. 457.