Page 42 - 0006

33

ิ
ี
เผ่าต่าง ๆ นี้เป็นจุดเริ่มต้นของกองทุนซะกาต หลังจากที่ท่านรอซูล ได้เสียชวตลง ท่านอบูบักรก็
ได้รับการคัดเลือกจากเหล่าเศาะฮาบะฮฺ ให้ด ารงต าแหน่งเคาะลีฟะฮฺ (ผู้สืบทอดหน้าที่แทนท่านรอซูล)
ื
ิ
ปัญหาแรกที่ท่านอบูบักรต้องเผชญคอปัญหากลุ่มต่าง ๆ ที่ไม่ยอมจ่ายซะกาต ท่านอบูบักรก็ได้ส่ง
กองทัพไปปราบปรามกลุ่มคนเหล่านั้นและท่านก็ประสบความส าเร็จ ระบบซะกาตที่ท าท่าจะมีปัญหา

ี
ในตอนแรกก็กลับมามีชวตชวาอันเนื่องมาจากจ านวนผู้ที่จ่ายซะกาตมีเพิ่มมากขนจนกระทั่งซะกา
ึ้
ิ
ี
ตได้กลายเป็นแหล่งรายได้อันดับหนึ่งของกองคลัง (บัยตุลมาล) ในที่สุด
เมื่อท่านอบูบักรฺสิ้นชีวิตลงท่านอุมัร อิบนุลค็อฎฎ็อบก็ได้รับต าแหน่งเคาะลีฟะห์คนต่อมา
ท่านอุมัรฺได้จัดตั้งกองคลัง (บัยตุลมาล) ทั้งกองคลังกลางที่อยู่ในเมืองหลวง (นครมะดีนะฮฺ) และกอง

คลังย่อยที่กระจัดกระจายอยู่ตามแคว้นต่างๆ ท่านได้วางระบบการบริหารการจัดการอย่างดีเยี่ยม ท า
ให้ทรัพย์สินอันมากมายที่เป็นรายได้ของกองคลังในขณะนั้นถูกจัดเป็นระบบ และสามารถน ามาใช้จ่าย

ึ
้
ในกิจการของรัฐอย่างเป็นระบบเช่นเดียวกันนอกจากนั้น ท่านอุมัรฺยังไดก าหนดระบบดีวาน หมายถง
่
์
ระบบองคกรหรือส านักงานเฉพาะ เพื่อท าหน้าที่บริหารจัดการงานเฉพาะด้านนับวาท่านเป็นผู้น า
มุสลิมคนแรกที่จัดตั้งระบบดีวานในรัฐอิสลาม ส าหรับแนวทางของท่านอุษมานและท่านอะลีในการ
จัดระบบซะกาตนั้น เป็นแนวทางเดียวกับท่านรอซูล ท่านอบูบักร และท่านอุมัร โดยท่าน

้
ี
เน้นเรื่องความเป็นธรรม และความโปร่งใส เมื่ออาณาจักรอิสลามเขาสู่ยุคสมัยของอะมะวยะฮฺผู้น า
ส่วนใหญ่ในราชวงศ์ได้ให้ความส าคัญกับซะกาตน้อยลงเนื่องจากรายได้ของรัฐส่วนใหญ่ได้มาจากทรัพย์
ี
สงครามและภาษ อย่างไรก็ตามซะกาตยังคงเป็นแหล่งรายได้ประเภทหนึ่งของกองคลัง (บัยตุลมาล) มี
ดีวานซะกาต (องค์กรซะกาต) เฉพาะ และมีสาขาอยู่ในแคว้นและหัวเมืองทั่วไปผู้น าของรัฐในยุคนี้ได้
แยกการเก็บซะกาตออกจากการเก็บภาษอย่างชดเจนและจะเก็บซะกาตเฉพาะทรัพย์สินที่เปิดเผย
ั
ี
เท่านั้น เมื่ออาณาจักรอิสลามเข้าสู่ยุคของผู้น ารัฐในสมัยอับบาสีฮฺะฮฺเเละสมัยต่อมามิได้ให้ความสนใจ
ในเรื่องซะกาตและการจัดเก็บซะกาต เมื่อเป็นดังนี้จึงไม่พบข้อมูลใดๆที่บ่งบอกถึงการจัดระบบซะกาต

ึ
่
ที่ดีในภาครัฐตลอดชวงสมัยของอับบาสียะฮฺในอิรัก(ซึ่งรวมถงสมัยอันดะลูสียะฮฺในสเปน)
ี
้
ิ
ิ
สมัยฟาฏมียะฮฺในอียิปต์ และสมัยอุษมานียะฮฺ (ออตโตมัน) ในตุรกีการใชชวตที่หรูหราฟุูงเฟูอของ
ั
เหล่าผู้น าตลอดจนการเเก่งเเย่งชิงดีชิงเด่นกันในทางการเมืองเป็นสาเหตุส าคญที่ท าให้รัฐไม่สามารถ
จัดระบบซะกาตให้เป็นไปตามเจตนารมณ์ที่แท้จริงได้
2.4 วิจัยเชิงปฏิบัติการในการพัฒนากระบวนการแบบมีส่วนร่วม

ั
2.4.1 การวิจัยเชิงปฏิบติ (Action research)
ิ
ิ
่
การวจัยเชงปฏบัติ หรือในภาษาอังกฤษเรียกวา Action Research (AR) เป็น
ิ
กระบวนการวิจัยประเภทหนึ่งของการวิจัยเชิงคุณภาพ (Chris Bassett BA(HONS), RN, RNT.2004)
AR เป็นที่ยอมรับอย่างสูงในการท าวิจัย โดยเฉพาะในสาขาครุศาสตร์ บริหารธุรกิจและรัฐกิจ จิตวิทยา
และเทคโนโลยีสารสนเทศ จุดประสงค์หลักของ AR คือ การแก้ปัญหาขององค์กรพร้อมกับน าบทเรียน
(Lessons Learned) ของกระบวนการแก้ปัญหามาเป็นองค์ความรู้ (Baskerville and Myers, 2004)