Page 280 - 001

269

จิตรกรรมสมัยอารยธรรมลุ่มแม่น้ำสินธุ/วัฒนธรรมฮารัปปา
อารยธรรมลุ่มแม่น้ำสินธุเป็นอารยธรรมที่เกิดขึ้นในสังคมเมืองบริเวณภาคตะวันตกเฉียง

เหนือของอินเดีย เจริญขึ้นในราว 5,000 – 3,000 ปีมาแล้ว ดังนั้น งานจิตรกรรมที่พบจึง
สร้างสรรค์อยู่ในรูปของภาชนะดินเผา โดยสามารถแบ่งตามความเจริญของอารยธรรมได้ดังนี้

1. ระยะที่ 1 ประมาณ 5,200 – 4,600 ปีมาแล้ว นิยมเขียนสีลงบนผิวภาชนะดินเผา
ลวดลายส่วนใหญ่เขียนด้วยสีดำหรือสีแดงแต่ก็พบสีอื่นๆบ้างเช่น สีน้ำตาล สีขาวสีเหลือง สีฟา
้
และสีเขียว ลวดลายเรขาคณิตเป็นที่นิยมมากที่สุด กระนั้น ลวดลายอื่นๆก็มีปรากฏด้วย

เช่นเดียวกัน เป็นต้นว่า ลายรูปสัตว์ผสมผสานกับลายพันธุ์พฤกษา รูปสัตว์ที่นิยมวาด ได้แก่ วัวมี
2
ี
โหนก ละมั่ง ปลา สุนัขและนก ในขณะที่ลายพนธุ์พฤกษาวาดอยู่เพยงลายเดียวคือ ใบโพธิ์
ั
(pipal leaf)
2. มักจะทาผิวภาชนะด้วยน้ำดินข้นสีแดง พร้อมทั้งตกแต่งด้วยการวาดลวดลายด้วยสี
ดำบนพนภาชนะ แม้ว่าบางครั้งจะพบว่ามีการใช้สีหลายสีแต่หาได้ยากและมีจำนวนน้อยมาก
ื้
ส่วนลวดลายที่วาดมักจะเป็นลายเรขาคณิต สัตว์และพนธุ์พฤกษา โดยเฉพาะรูปเกล็ดปลา ใบ
ั
โพธิ์ และรูปวงกลมสองวงตัดกัน (intersecting circles) ซึ่งเป็นลวดลายที่มีมาตั้งแต่ยุคแรกเริ่ม

ของวัฒนธรรมฮารัปปา ในขณะที่รูปมนุษย์มักไม่ค่อยพบหรือวาดค่อนข้างหยาบ
3. กลุ่มภาชนะดินเผาที่พบในระดับดินชั้นบนสุดของสุสานที่เมืองฮารัปปา ซึ่งเรียกกัน
ว่า “สุสาน H” (Cemetery H) และเนิน AB (Mound AB) เป็นตัวแทนของโบราณวัตถุใน

วัฒนธรรมฮารัปปาในยุคสุดท้าย โดยภาชนะดินเผาในระยะนี้จะมีการผสมผสานระหว่างรูปแบบ
เก่าและรูปแบบใหม่ เช่น ลวดลายที่วาดลงบนภาชนะที่ยังคงปรากฏรูปสัตว์และต้นไม้ เช่น

นกยูง ใบโพธิ์ แต่ได้เพมเติมลวดลายใหม่ๆขึ้นมา เช่น รูปดาว วงแหวนจุดไข่ปลา และเส้นคลื่น
ิ่
3
เป็นต้น

จิตรกรรมสมัยอินเดียโบราณ (ราชวงศ์โมริยะ)
งานจิตรกรรมที่เก่าที่สุดที่รู้จักกัน คือ จิตรกรรมบนเพดานถ้ำโยคิมาร (Yogimara) ใน

ทิวเขารามคฤหะ (Ramgarh) ทางทิศตะวันออกของประเทศอินเดีย เป็นภาพเขียนง่ายๆ
ค่อนข้างหยาบ จิตรกรรมฝาผนังอีกแห่งหนึ่งซึ่งค้นพบบนผนังถ้ำด้านซ้ายของถ้ำที่ 10
ณ อชันตา แสดงภาพชาดกในศาสนาพทธ คือ ฉันทันตชาดก (Saddanta Jataka) หรือประวัติ
ุ
ของพระยาช้าง 6 งา ซึ่งแสดงความเชี่ยวชาญของฝีมือเกี่ยวกับรูปร่างของช้างและความ
4
ละเอียดอ่อนของพันธุ์พฤกษา

2 J.G. Shaffer and B.K. Thapar. (1999). Pre-Indus and Early Indus Cultures of Pakistan and India. History of
Civilizations of Central Asia. Delhi: Shri Jainendra Press, pp. 239-240.
3 Ahmed Mukhtar. (2014). Ancient Pakistan – An Archaeological History: Volume V: The End of the
Harappans Civilization, and the Aftermath. Foursome Group, p. 102.
4 สุภัทรดิศ ดิศกุล, ศิลปะอินเดีย, หน้า 50-51.