Page 79 - 006

68

จากการขุดค้นทางโบราณคดี ได้พบว่า กลุ่มเมืองโบราณบริเวณลุ่มแม่น้ำคงคา เช่น

เมืองปาฏลีบุตร (Pataliputra) โกสัมพี (Kaushambi) ราชคฤห์ (Rajagriha) เวศาลี (Vaishali)
อโยธยา (Ayodhya) จัมปา (Champa) มถุรา (Mathura) และอหิจฉัตร (Ahichchhatra)
ื่
ในช่วงยุคเหล็กตอนปลายนี้ มีการสร้างกำแพงดินและคูน้ำเพอป้องกันน้ำท่วมและป้องกันเมือง
จากข้าศึกไปในตัว โดยในยุคแรกสร้างเป็นกำแพงดินและคูน้ำป้องกันน้ำท่วมก่อน และในยุค
ต่อมามีการต่อเติมกำแพงไม้หรือกำแพงอิฐเหนือกำแพงดินเพื่อใช้ป้องกันศัตรู กำแพงเมืองในยุค

เหล็กตอนปลายนี้จึงใช้ประโยชน์ทั้งป้องกันน้ำท่วมและป้องกันข้าศึกด้วย

ภาพที่ 23 กำแพงไม้ เมืองปาฏลีบุตร

ที่มา : https://www.wikimedia.org/[Online] accessed 27 October 2018.

เครื่องมือเหล็กที่พบในยุคนี้มีหลายแบบรวมไปถึงอาวุธสงครามด้วย เช่น หอก ดาบสั้น

ขวาน ใบมีด หลาว ได้พบวัสดุก่อสร้างที่ทำด้วยเหล็ก เช่น แท่งเหล็ก ตะปู บานพับ ตะขอ สว่าน
เป็นต้น เครื่องมือเกษตรก็มีหลายแบบ ที่พบจำนวนมากก็มีเคียวและเสียม เครื่องใช้ในครัวเรือน
ประเภทภาชนะก็พบพวกชาม ช้อน แจกัน กระทะท้องแบนที่มีด้ามจับ รวมทั้งได้พบเครื่องมือ

ของช่างเหล็ก เป็นต้นว่า ทั่ง คีม เบ้าหลอม ขวานหน้าเดียว สิ่วและใบมีด ทั้งนี้ จากการขุดค้นใน
บริเวณเมืองโบราณโจธปุระ (Jodhpur) ในแคว้นราชสถานได้พบเตาถลุงเหล็ก 2 เตา เตาหนึ่ง

สำหรับแยกเนื้อเหล็กออกจากก้อนแร่ อีกเตาหนึ่งสำหรับเผาเนื้อเหล็กขณะที่ตีให้ได้รูปทรง พบ
แท่งหินและก้อนแร่เฮมาไทต์ (haematite) ที่จะนำมาหลอมเพื่อแยกเนื้อเหล็ก ในยุคเหล็กตอน

ปลายเมืองอุชเชนเป็นแหล่งอุตสาหกรรมการถลุงเหล็กที่สำคัญของอินเดีย ได้พบร่องรอยเตา
ถลุงเหล็กที่มีตะกรันเหล็กปะปนอยู่กับถ่าน ซึ่งเป็นหลักฐานของขบวนการถลุงเหล็กด้วยเทคนิค
โบราณ